دشمن سلامت و اقتصاد، کنترل مصرف دخانیات جدی گرفته شود

به گزارش اختصاصی خبرگزاری سلامت (طبنا) گیلان: در گفت‌وگوی اختصاصی با طبنا، دکتر مرتضی فلاح کرکان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان، به مضرات و اسیب های استعمال دخانیات اشاره کرد و گفت: بر اساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت اپیدمی استعمال دخانیات یکی از بزرگترین تهدیدات بهداشت عمومی است که جهان تاکنون با آن روبرو شده است و سالانه بیش از 8 میلیون نفر را در سراسر جهان به کام مرگ می کشاند. بیش از 7 میلیون نفر از این مرگ و میرها ناشی از مصرف مستقیم دخانیات است در حالی که حدود 1.3 میلیون نفر به دلیل قرار گرفتن افراد غیر سیگاری در معرض دود سیگار دیگران و اصطلاحا “دود دست دوم” است. حدود 80 درصد از 1.3 میلیارد مصرف کننده دخانیات در سراسر جهان در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می کنند، جایی که بار بیماری و مرگ ناشی از دخانیات بسیار بالا است و اکثریت (71 درصد) کسانی که به دلیل استعمال دخانیات جان خود را از دست می دهند مردان هستند. سالانه 65000 کودک به دلیل بیماری های ناشی از دود دست دوم جان خود را از دست می دهند. استعمال دخانیات در دوران بارداری می تواند منجر به چندین بیماری مادام العمر برای نوزادان شود. مصرف دخانیات با انحراف مخارج خانوار از نیازهای اولیه مانند غذا و سرپناه به دخانیات موجب افزایش فقر در جامعه می شود. مهار این رفتار دشوار است زیرا تنباکو بسیار اعتیادآور است. همه اشکال استفاده از تنباکو (مثل قلیان، دخانیات الکترونیک و …) مضر هستند و هیچ سطح امنی از قرار گرفتن در معرض تنباکو وجود ندارد. سیگار کشیدن رایج ترین شکل مصرف تنباکو در سراسر جهان است.

آمار استعمال دخانیات در ایران

دکتر فلاح درباره امار استعمال دخانیات در ایران فرمود: در سال 2020، 22.3 درصد از جمعیت جهان از دخانیات استفاده می کردند: 36.7 درصد از مردان و 7.8 درصد از زنان. طبق آخرین آمارها درباره مصرف دخانیات در ایران، سالیانه ۶۰ تا ۶۵ میلیارد نخ سیگار در ایران دود می‌شود که با در نظر گرفتن قیمت متوسط هر نخ سیگار سالیانه سه‌هزار میلیارد تومان برای دخانیات در کشور هزینه می‌شود. در کشور ما 14 درصد افراد دخانیات مصرف می‌کنند. در صورتی که مصرف تفننی سیگار و قلیان را نیز در نظر بگیریم حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد افراد جامعه (زن و مرد) مصرف دخانیات دارند. سنی که فرد شروع به استعمال سیگار روزانه می‌کند به عنوان سن شروع مصرف تلقی می‌شود. سن شروع در ایران در دهه ۵۰ حدود ۲۵ سالگی و در دهه ۷۰ زیر ۱۸ سال بود اما امروز به ۱۳ تا ۱۵ سالگی رسیده است.

وی در رابطه با تلفات دخانیات خاطر نشان کرد: سالانه حدود ۶۰ هزار مرگ ناشی از مصرف دخانیات در کشور در حالی گزارش می‌شود که روند افزایش ۹۰ درصدی دخانیات در زنان و ۳۴ درصدی در مردان در بازه سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ و در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال گزارش می‌شود. قرار گرفتن در معرض دود سیگار یا دود دست دوم نیز عامل فوت 6 تا 7 هزار نفر در سال می‌شود، از این تعداد نیز ۲۰ درصد سهم کودکان است.

دکتر مرتضی فلاح درباره مهم ترین بیماری های کشنده در جهان گفت: همچنین چهار بیماری اصلی قلب و عروق، مزمن تنفسی، سرطان و دیابت به عنوان علل مرگ و میر در سطح جهان مطرح هستند و دخانیات مهم‌ترین عامل مشترک آنهاست. بیش از 20 نوع مختلف سرطان با مصرف دخانیات مرتبط است.

همچنین ایشان ادامه داد: براساس برآوردهای بانک جهانی و سازمان بهداشت جهانی، دولت و مردم ایران دو برابر هزینه مصرف روزانه سیگار را صرف هزینه بیماری‌های ناشی از دخانیات می‌کنند که حدود رقمی برابر ۲۰ میلیارد تومان در روز است. سالانه بیش از 60 هزار میلیارد تومان در ایران صرف درمان بیماری‌های مرتبط با دخانیات می‌شود. همچنین به دلیل مرگ زودهنگام افراد مصرف‌کننده و در مواجهه با دود دست دوم، غیبت از کار، ناتوانی، آتش‌سوزی ناشی از ته سیگار و غیره، سالانه بیش از 110 هزار میلیارد تومان ضرر اقتصادی به بخش‌های تولیدی و توسعه‌ای کشور تحمیل می‌شود.

در مصاحبه ای معاون بهداشت وزارت بهداشت به افزایش ۵۴ درصدی مصرف قلیان در طی این سالهای 1395 الی 1400 اشاره کرد و گفت: علت اصلی این موضوع زیاد شدن تنباکوهای معطر با رایحه‌های مختلف است که نتیجه تبلیغ و جذب بیشتر افراد به مصرف بوده است و باید با جدیت با آنها برخورد کرد.

چندی قبل نیز، محمد اسماعیل اکبری؛ رییس مرکز تحقیقات سرطان ایران با هشدار نسبت به اینکه سن سرطان‌ در ایران ۱۰ سال پایین‌تر از دیگر کشورهای جهان است، خواستار توسعه اقدامات پیشگیرانه از ابتلا به سرطان شد و با تاکید بر تاثیر 20 درصدی مصرف دخانیات در ابتلا به سرطان، نسبت به ضرورت جدی گرفتن آسیب‌های ناشی از مصرف دخانیات هشدار داد.

یکی دیگر از هشدارهای مرتبط، گزارش فرهنگستان علوم پزشکی درباره وضعیت سیاست‌های پیشگیرانه از افزایش مصرف دخانیات در کشور است این گزارش که بهمن 1401 منتشر شد، با این مقدمه شروع می‌شود: معضل دخانیات در کشور به سرعت در حال رشد است و در صورت عدم اتخاذ اقدامات مناسب، پیش‌بینی می‌شود تا 40 سال آینده، ایران بیشترین میزان مصرف دخانیات در دنیا را داشته باشد.

دکتر کرکانی درباره قوانین کنترل دخانیات فرمود: اجرای قانون جامع کنترل دخانیات، از مرداد 1385 و به دنبال تصویب مجلس و تایید شورای نگهبان، آغاز شد. آنچه طی 18 سال اخیر باعث نگرانی متولیان سلامت شده این است که مجلس و دولت‌ها در این مدت تلاشی در جهت اجرای موثر قانون نداشته‌اند و حتی زمینه فعالیت‌های مرتبط با تولید، واردات و پخش سیگار و تنباکوی مصرفی در قلیان را هم توسعه داده‌اند بدون آنکه مالیات خرده‌فروشی سیگار به عنوان مهم‌ترین عامل کاهش مصرف دخانیات را با اعدادی بازدارنده افزایش داده باشند.

طبق مطالعات انجام شده، بهره مندی صنعت دخانیات از حمایت‌های دولتی، مالیات پایین و قیمت کم سیگار و محصولات دخانی، عدم اجرای قانون منع تبلیغ و ترویج محصولات دخانی، سهولت دسترسی به محصولات دخانی، نبود برنامه موثر تشویق به ترک استعمال دخانیات، به عنوان دلیل اصلی افزایش مصرف دخانیات در کشور معرفی شده است. در حال حاضر، ایران یکی از کمترین مالیات‌های دخانیات را در بین کشورهای منطقه را داراست. مالیات در ترکیه 6 برابر، پاکستان 2 برابر و عربستان 4 برابر ایران است.

در پایان دکتر فلاح درباره توصیه های سازمان بهداشت برای کنترل دخانیات فرمود: سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که در هر یک از کشورهای عضو باید تا سال 2025، 30 درصد از مصرف سیگار کاسته شود و تا سال 2050 مرگ و میر ناشی از مصرف سیگار نصف شود و در آخرین توصیه های خود در کنترل اپیدمی دخانیات انجام 6 اقدام زیر را توصیه کرده است:

نظارت بر مصرف دخانیات و ایجاد سیاست های پیشگیرانه، حفاظت از مردم در برابر استعمال دخانیات با ترویج شهرها و اماکن بدون دخانیات ، اجرای برنامه های حمایتی به جهت کمک به ترک دخانیات، در مورد مضرات دخانیات هشدار دهید، اجرای ممنوعیت تبلیغات، ترویج و حمایت از دخانیات.

نهایتا اینکه کودکان از رفتار ما می‌آموزند نه از گفتار ما بنابراین والدین باید الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشند و با پرهیز از استعمال دخانیات و یا ترک آن احتمال بروز این رفتار را در فرزند خود کاهش دهند.