تالاب‌نشینی مهاجم آمازونی؛ حذف سنبل آبی نیازمند اعتبار است
خبرگزاری مهر، گروه استانها – بهرام قربانپور؛ سنبل آبی بر خلاف ظاهر، چهره و سیمای زیبا، باطن و ذات پلید، شیطانی و کشنده دارد و از این رو به آن «شیطان نیلگون» هم می‌گویند؛ شیطانی خوش خط و خال با ظاهری فریبنده که حالا به سنبل نابودی تالاب‌های گیلان تبدیل شده است.
پهنه تالابی شمال زیر تیغ ارکیده‌ها
سنبل آبی یا همان ارکیده آبی که روی پهنه تالابی گیلان فرش شده اگر چه از دور ظاهری زیبا و چشم‌نواز دارد اما خوی کشنده و مرگبارش، نفس تالاب‌های گیلان و شمال کشور را گرفته است.
سنبل آبی گیاهی آبزی‌شناور از جنس (Eichhornia) در خانواده (Pontederiaceae) بومی مناطق گرمسیری و زیر گرمسیری آمریکای جنوبی به خصوص حوضه آمازون است؛ این گیاه که در مناطق خارج از محدوده بومی خود اغلب یک گونه مهاجم شناخته می‌شود، بیش از یک‌دهه می‌شود در محدوده آبی و پهنه تالابی شمال کشور و به ویژه گیلان پرسه می‌زند و زیست‌بوم و اکوسیستم این منطقه را مورد تاخت و تاز خود قرار داده است.
سنبل آبی و یا همان «شیطان نیلگون» اول از همه پا روی عینک گذاشت و با خط خطی کردن عینک رشت، خودش را به تالاب بین‌المللی انزلی رساند و حالا در این پهنه تالابی جا خوش کرده است و آن طور که مسئولان محیط زیست گفتند؛ یک چهارم تالاب انزلی زیر سایه شوم این گیاه شیطان صفت قرار گرفته است.
شیطانی که قاتل تالاب‌ها می‌شود
از ویژگی‌های مهم این گیاه مهاجم رشد روی آب است و گاهی اوقات این رشد به یک متر هم می‌رسد.
برگ‌های پهن، ضخیم، براق و تخم مرغی شکل ۱۰ تا ۲۰ سانتی متری این ارکیده آبی همانند اردک در سطح آب شناور می‌شود و جلوی رسیدن اکسیژن و نور خورشید به داخل آب را می‌گیرد و این خود یک حمله مرگبار و چراغ خاموش به اکوسیستم است به طوری که این گیاه آمازونی وقتی به جان پهنه تالابی می‌افتد، فرصت بقا را از سایر موجودات زنده این اکوسیستم می‌گیرد.
طبق گفته کارشناسان محیط زیست؛ «شیطان نیلگون» هدر رفت آب تالاب را به‌دلیل شدت تبخیر و تعرقی که دارد، ۱۳ برابر افزایش می‌دهد و همین ویژگی، سنبل آبی را به قاتل مرداب‌ها تبدیل کرده است.
با توجه به آثار مخرب و زیان‌باری که به «شیطان نیلگون» نسبت داده شده، نام این گیاه زیبا منظر و خوش بر و رو را در فهرست ۱۰ علف هرز مهاجم دنیا قرار داده است.
پای شیطان روی عینک
«ابراهیم پورمجیب» مسئول جمع‌آوری سنبل آبی محیط زیست گیلان در گفتگو با خبرنگار مهر، زمان پیدایش و شناسایی سنبل آبی در استان را در سال ۹۰ دانسته و می‌گوید: اولین گونه سنبل آبی در سال ۱۳۹۰ در تالاب عینک رشت شناسایی شد.
طبق گفته این کارشناس محیط زیست، سنبل آبی که به عنوان یک گیاه مهاجم است به عنوان گیاه زینتی از آمازون سر از ایران و گیلان درآورده و عدم شناخت درست و اطلاعات کافی از این گیاه خطرناک، پهنه آبی و تالابی کشور آلوده ظاهر فریبنده آن شد.
پورمجیب با اشاره به سرعت رشد گیاه مهاجم سنبل آبی بیان کرد: سنبل آبی در کوتاه‌ترین زمان رشد و گسترش پیدا می‌کند و دانه این گیاه مهاجم حدود ۳۰ سال ماندگاری و توان حیات دارد. سنبل آبی در کوتاه‌ترین زمان رشد و گسترش پیدا می‌کند و دانه این گیاه مهاجم حدود ۳۰ سال ماندگاری و توان حیات دارد
وی با بیان اینکه تالاب عینک بدون سنبل آبی است، افزود: قسمت‌هایی از تالاب انزلی، رودخانه چاف لنگرود، رودخانه‌های شفت و فومن درگیر سنبل آبی هستند حجم وسیع آلودگی در تالاب انزلی است.
این کارشناس محیط زیست گیلان با اشاره به ایجاد لجن آبی از سنبل آبی و آسیب‌های زیست محیطی آن اضافه کرد: این گیاه با ایجاد لجن آبی جلوی ورود نور خورشید و اکسیژن وارد آب شده که مرگ و میر آبزیان و نابودی تالاب را در پی دارد.
وی با اشاره به شائبه سرطان‌زایی گیاه مهاجم سنبل آبی افزود: این ادعا و فرضیه تاکنون ثابت نشده و پشتوانه علمی ندارد اما به علت مجذوب کردن فلزات سنگین از جمله سرب، جیوه و… و.، ممکن است برای انسان خطرآفرین و مضر باشد.
۶ میلیارد تومان برای پاکسازی ۳۰ هکتار هزینه دارد
مسئول جمع‌آوری سنبل آبی محیط زیست گیلان با اشاره به روش‌های نابودی و ریشه‌کن کردن این گیاه اضافه کرد: جمع‌آوری از طریق دستگاه و یا به روش سنتی و انتقال آن به مکان خشک و از طریق آب‌بردگی به سمت دریا می‌توان کلک سنبل آبی را کند اما با توجه به رویش جهشی، این گیاه مهاجم در سخت‌ترین شرایط هم رشد کرده و سرعت تکثیر قابل توجهی دارد.
پورمجیب با تاکید بر لزوم مشارکت مردم در جمع‌آوری سنبل آبی تالاب انزلی بیان کرد: برای حذف سنبل آبی از تالاب بین‌المللی انزلی از بومیان منطقه و ذی‌نفعان این حوزه نظیر صیادان، آب‌بندان‌داران و اسکله داران قایق موتوری و تشکل‌های مردم نهاد کمک می‌گیریم و تاکنون هم سنبل آبی بیش از ۲۰۰ هکتار از پهنه آلوده تالاب انزلی پایش و جمع‌آوری شده است.
به گفته وی، پایش و جمع‌آوری هر ۳۰ هکتار سنبل آبی، معادل ۵ الی ۶ میلیارد تومان هزینه بر می‌دارد.
پاکسازی مهاجم آمازونی با مشارکت همه دستگاه‌ها
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه جمع‌آوری سنبل آبی تالاب انزلی نیازمند اعتبارات هنگفت است، گفت: با اعتبارات ناچیز و دستگاه‌های محدود نمی‌توان از پس این گیاه مهاجم بر آمد.
پورمجیب با اشاره به اینکه گیلان دارای ۳ دستگاه جمع‌آوری سنبل آبی است، اضافه کرد: از این تعداد یک دستگاه مربوط به بخش خصوصی، دو دستگاه برای محیط زیست بوده که در حال حاضر یک دستگاه جمع‌آوری سنبل آبی در استان فعال است.
وی با بیان اینکه برای پاکسازی اصولی سنبل آبی نیازمند ۵ دستگاه جمع‌آوری این گونه گیاهی هستیم، افزود: محدودیت منابع، امکانات و اعتبارات کار جمع‌آوری سنبل آبی در گیلان را با دشواری روبرو کرده است محدودیت منابع، امکانات و اعتبارات کار جمع‌آوری سنبل آبی در گیلان را با دشواری روبرو کرده است.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه جمع‌آوری سنبل آبی نیازمند هم‌افزایی و همراهی سایر دستگاه‌ها و همچنین مشارکت مردم است، گفت: فقط سازمان محیط زیست به تنهایی نمی‌تواند گیاه مهاجم سنبل آبی را جمع‌آوری و از بین ببرد و باید سایر دستگاه‌ها در این بخش پای کار بیایند.
پورمجیب با اشاره به فصل رویش و گسترش گیاه آمازونی اضافه کرد: اوایل فصل بهار اوج رشد و رویش سنبل آبی است و لذا تا زمان باقی مانده به پایان سال، باید نسبت به جمع‌آوری این گونه گیاهی مهاجم اقدام جدی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه از تهدید گیاه مهاجم سنبل آبی می‌توان فرصت سازی کرد، افزود: مزایا و کاربردهای سنبل آبی از سوی متولیان امر از جمله جهاد کشاورزی مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد.
نخبگان ورود کنند
مسئول جمع‌آوری سنبل آبی محیط زیست گیلان با تاکید بر لزوم ورود نخبگان دانشگاهی در حوزه سنبل آبی بیان کرد: از ایده‌های خلاقانه نخبگان و فعالین دانش بنیان در حوزه سنبل آبی استقبال می‌کنیم اگر چه بیشتر مشارکت این افراد با تحقق اعتبار امکان پذیر است.
پورمجیب با بیان اینکه جمع‌آوری سنبل آبی در تالاب انزلی مردمی‌سازی شود، اضافه کرد: با کمک مردم و سازمان‌های مردم نهاد می‌توان به جنگ با سنبل‌های آبی رفت.
پاکسازی ۳۰۰ هکتار در سه سال
«عباس حسن‌پور» رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های محیط زیست گیلان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اعتبارات تخصیص یافته پیرامون جمع‌آوری سنبل آبی در استان اظهار کرد: در سال ۱۴۰۲ حدود ۵/۵ میلیارد تومان برای پایش و جمع‌آوری گیاه مهاجم سنبل آبی در گیلان تخصیص یافت که در سال جاری هزینه شد.
وی با بیان اینکه حدود ۶ میلیارد تومان اعتبار برای سال ۱۴۰۳ پیش‌بینی شده است، افزود: با تخصیص این مقدار اعتبار حدود ۳۰ هکتار از آلودگی‌های سنبل آبی تالاب انزلی مورد پایش و پاکسازی قرار می‌گیرد.
رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های محیط زیست گیلان با بیان اینکه دنبال بکارگیری ظرفیت بومی و جوامع محلی برای پاکسازی سنبل آبی هستیم، گفت: با این کار ضمن کاهش هزینه‌ها، مردم و ذی‌نفعان تالاب را هم در حفظ و صیانت تالاب دخیل کردیم و از طرفی سرعت پایش و جمع‌آوری سنبل آبی چند برابر می‌شود.
حسن‌پور از پاکسازی ۳۰۰ هکتار تالاب انزلی از سنبل آبی در طول سه سال گذشته خبر داد و بیان کرد: بر اساس مستندات و داده‌های ماهواره‌ای و عکس‌های هوایی از میان ۲۰ هزار هکتار تالاب انزلی، حدود ۴۴۰۰ هکتار درگیر سنبل آبی است.
وی با بیان اینکه سنبل آبی اقتصاد و معیشت حاشیه‌نشینان و ذی‌نفعان تالاب انزلی را به خطر انداخته است، افزود: سنبل آبی مانع از تردد قایق‌های موتوری صیادان بومی منطقه شده و از این رو اقتصاد و معیشت این افراد تحت شعاع قرار گرفته است.
ترسیم نقشه راه و اعتبار ۵۰ میلیارد تومانی برای مبارزه
رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های محیط زیست گیلان با بیان اینکه نقشه راه مبارزه با سنبل آبی در استان ترسیم می‌شود، گفت: راه‌های مبارزه با سنبل آبی در جلسات و نشست‌های تخصصی با حضور دستگاه‌ها مورد تبیین و بررسی قرار می‌گیرد.
حسن‌پور با بیان اینکه پاکسازی سنبل آبی گیلان نیازمند اعتبار ۵۰ میلیارد تومانی است، اضافه کرد: پایش، جمع‌آوری و پاکسازی سنبل آبی ۴۴۰۰ هکتار تالاب انزلی در سال نخست بالغ بر ۵۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
نابودی تالاب یا سنبل آبی؛ یکی را انتخاب کنید
این‌طور که به‌نظر می‌رسد با اعتبارات قطره چکانی و همچنین وجود تعداد معدود دستگاه‌های جمع‌آوری سنبل آبی، مبارزه با این گیاه مهاجم آمازونی امکان‌پذیر نیست و لذا می‌طلبد با بکارگیری انجمن‌های مردم‌نهاد، گروه‌های جهادی، آحاد مردم و بومیان منطقه در راستای پاکسازی کامل سنبل آبی در تالاب انزلی و دیگر پهنه‌های تالابی گیلان اقدام کرد.
در کنار توجه به ظرفیت و مشارکت مردمی، می‌توان با اقناع‌سازی و ایجاد حساسیت در بین مسئولان ملی پیرامون اهمیت حفظ و صیانت از بزرگترین پهنه تالابی کشور از سوی استاندار و مجمع نمایندگان، بخش عمده‌ای از اعتبارات و امکانات ملی را به گیلان گسیل کرد در غیر این صورت نابودی تالاب انزلی خیلی زودتر از نابودی سنبل آبی رقم خواهد خورد.
