بحران خشکسالی تهدیدی برای حیات تالاب‌های تهران
تهران پزشکی: رضا اقتدار سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی استان تهران، با اشاره به اینکه هرساله مصادف با سالروز امضای کنوانسیون رامسر در سال ۱۹۷۱ (۲ فوریه ۱۹۷۱-۱۴ بهمن ماه)، به عنوان روز جهانی تالاب‌ها نام‌گذاری شده است، گفت: این کنوانسیون با هدف حفظ و احیای تالاب‌ها و اکوسیستم‌های آبی در شهر رامسر ایران به امضا رسیده و تالاب‌ها به عنوان مناطقی شامل مرداب، باتلاق، لجن‌زار و آبگیرهای طبیعی یا مصنوعی تعریف می‌شوند که نقشی حیاتی در حفظ تنوع زیستی، کنترل سیلاب، تغذیه سفره‌های زیرزمینی و کاهش آلودگی هوا دارند.
وی با بیان اینکه شعار امسال روز جهانی تالاب‌ها با عنوان «حفاظت از تالاب‌ها برای آینده مشترکمان» است، اظهار داشت: ایران دارای ۴۱ نوع از ۴۲ نوع تالاب شناخته‌شده در جهان است و تالاب‌ها علاوه بر نقش اکولوژیکی، در تأمین منابع آب شیرین، رونق کشاورزی، گردشگری و معیشت جوامع محلی نیز مؤثراند؛ با این حال، تغییرات اقلیمی، خشکسالی، برداشت غیرمجاز آب و آلودگی‌های صنعتی، تالاب‌ها را با تهدیدات جدی مواجه کرده‌اند.
اقتدار در ادامه به وضعیت تالاب‌های مهم استان تهران اشاره داشت و گفت: حوضه آبخیز منابع آبی استان تهران از شمالی‌ترین نقطه استان تا دشت‌های جنوبی آن به سمت تالاب بند علیخان در منطقه حفاظت شده کویر از اکوسیستم‌ها و زیست بوم‌های بسیار حساس و شکننده‌ای در استان محسوب می‌شوند که حفاظت، پایش و احیا آنها از یک سو و از طرفی دیگر تعیین و تأمین حقابه زیست محیطی تالاب‌ها و رودخانه‌های در معرض خطر، اهمیت و حساسیت موضوع را دوچندان می‌کند.
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران افزود: تالاب بند علیخان واقع در منطقه حفاظت شده کویر از توابع شهرستان ورامین در زمره تالاب‌های فصلی با آب شیرین بوده و به صورت فصلی و با بارش نزولات آسمانی آبگیری می‌شود؛ این تالاب عموماً تا نیمه‌های بهار دارای آب و پذیرای پرندگان مهاجر بوده و وسعت زیستگاه این تالاب متغیر بوده و به باران‌های موسمی در تهران و ارتفاعات مشرف به دشت ورامین و حوزه کویر و جاری شدن روان آب‌های سطحی تهران بستگی دارد. منابع تغذیه کننده آب تالاب شامل جاری شدن و تجمیع جریان‌های سیلابی رودخانه‌های جاجرود کرج، کن، شور، روان آب‌های سطحی شهر تهران، زه آب اراضی بالادست و فاضلاب ورودی در طول مسیر رودخانه شور و شیرین و در صورت امکان بخشی از خروجی سد ماملو است.
وی ادامه داد: این تالاب به دلیل کاهش بارندگی و برداشت غیرمجاز آب، با خشکی مواجه شده است و با توجه به اینکه منابع تأمین حق‌آبه زیست محیطی این تالاب از رودخانه‌های جاجرود، کرج و شور تأمین می‌شود، اما به دلیل تشدید خشکسالی و انحراف مسیر رودخانه‌ها و برداشت‌های غیرقانونی، آب مورد نیاز تالاب تأمین نشده است.
این مقام مسئول همچنین به وضعیت دریاچه‌های تار و هویر به عنوان دیگر تالاب مهم استان تهران اشاره کرد و افزود: این دو دریاچه کوهستانی آب شیرین در شهرستان دماوند و روی محور چین دار میان دو رشته کوه قره داغ در شمال، و کوه زرین در جنوب قرار دارند و به عنوان اثر طبیعی ملی مصوب شدند.
اقتدار با بیان اینکه این منطقه با توجه به پوشش گیاهی بسیار متنوع و تنوع جانوری از اهمیت زیادی برخوردار بوده و محیط آبی زیستگاه، از ویژگی مهم و حائز اهمیت منطقه است، بیان داشت: قسمتی از آب چشمه ساران کوه‌های قره داغ، سیاه چال و شاه نشین در شمال و آبراهه‌های فصلی از جنوب وارد دریاچه‌ها می‌شود و بخشی دیگر از آنها، آب رودهای تار و هویر را تأمین می‌کنند اما متأسفانه به دلیل کاهش بارندگی در سال‌های اخیر، سطح آب این دریاچه‌ها نیز کاهش یافته است.
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان تهران، در ادامه به چالش‌های پیش‌رو برای مدیریت و حفاظت تالاب‌ها اشاره داشت و تصریح کرد: ورود فاضلاب‌های صنعتی و انسانی به تالاب‌ها، تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های مکرر، برداشت غیرمجاز آب و انحراف مسیر رودخانه‌ها و عدم تأمین حق‌آبه زیست‌محیطی تالاب‌ها از جمله مهم‌ترین تهدیدات پیش‌روی این اکوسیستم‌های حیاتی هستند.
وی ادامه داد: پیگیری تأمین حق‌آبه تالاب‌ها از رودخانه‌های تغذیه‌کننده، بازگرداندن مسیر طبیعی رودخانه‌های منحرف شده، انجام لایروبی کانال‌های ورودی تالاب‌ها، برخورد قانونی با بهره‌برداران غیرمجاز آب و تدوین برنامه‌های مدیریت جامع زیست‌بومی تالاب‌ها از جمله اقدامات ضروری برای حفظ و احیای این اکوسیستم‌ها هستند.
وی در پایان با تأکید بر اهمیت مشارکت همه ذینفعان در حفاظت از تالاب‌ها، خاطرنشان کرد: حفاظت از تالاب‌ها نه تنها برای حفظ تنوع زیستی، بلکه برای تأمین منابع آب و بهبود شرایط اقلیمی ضروری است و مشارکت همه ذینفعان و اجرای برنامه‌های مدیریت جامع زیست بومی، کلید حفظ این اکوسیستم‌های حیاتی برای نسل‌های آینده است و ما در اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران تمام تلاش خود را برای تحقق این اهداف به کار خواهیم بست.
